یاد آوری :آیت الله شهید دكتر بهشتی:

اگر یك سیلی به متهم بزنند، به داغ كردن همه افراد منتهی می‌شود

رضا سلطان زاده

مدیر مسئول هفته نامه آیینه یزد

انعكاس آیینه شماره 176در یزدفردا

اخیراً نمایندگان مجلس به تقاضای تحقیق و تفحص از وضعیت بازداشتگاه‌های كشور رای منفی دادند.
گرچه نمایندگان مجلس شورای اسلامی برابر با قانون مصوب حق اظهار و اعلام نظر در تمام امور كشور را دارند و در نهایت لایحه و طرحی مصوب می‌شود كه به اكثریت آرای نمایندگان حاضر در مجلس شورای اسلامی به تصویب برسد و پس از تایید شورای نگهبان قانون اساسی مبنی براینكه مغایرتی با شرع مقدس اسلام و قانون اساسی ندارد قابل اجرا است.
اما نگارنده و برخی از دوستداران ارزش‌های نظام اسلامی علاقه داشتند كه برای رفع هر گونه شبهه پیشنهاد تحقیق و تفحص نمایندگان محترم از بازداشتگاههای كشور وافراد بازداشت شده به تصویب برسد و زندان‌های مورد نظر و شیوه برخورد مامورین با زندانیان مورد بررسی دقیق قرار گیرد تا حقایق آشكار شود و از همه مهمتر،مردم در جریان این امر مهم قرار گیرند و اطمینان پیداكنند كه بستگانشان بر اساس عدل و رأفت اسلامی در بازداشتگاه‌ها به سر می‌برند و احیاناً مورد ظلم و ستم كه مغایر با اصول اخلاقی ومبانی اسلامی است قرار نمی‌گیرند: اما بر خلاف انتظار موضوع تحقیق و تفحص از بازداشتگاههای كشور مورد تصویب قرار نگرفت، اینك توجه شما را به نكات زیر معطوف می‌دارد.
-درخواست تحقیق و تفحص در كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس مورد تصویب قرار گرفته و اعلام شد كه كمیسیون با بی طرفی كامل بدان رأی مثبت داده است.
-در یكسال اخیرمطالبی از بعضی از بازداشتگاههای كشور در تعدادی از رسانه‌ها مطرح گردیده بود: از جمله این كه بر اساس گزارش سازمان قضایی نیروهای مسلح چهار نفر بر اساس ضرب و جرح منجر به قتل عمد در بازداشتگاه كهریزك كشته شده‌اند از همه مهمتر اینكه مقام معظم رهبری دستور تعطیلی آن بازداشتگاه را صادر فرموده و هم نحوه برخورد با بازداشت شدگان را جنایت قلمداد نمودند.
بنابراین نظر تنظیم كنندگان طرح تحقیق كلی بود و برابر با اصل 76 قانون اساسی مجلسیان می‌توانند در كلیه امور مملكت تحقیق و تفحص كنند.
مولای متقیان علی(ع) در نامه‌ای خطاب به مالك می‌فرمایند: ای مالك:« مبادا هرگز چونان حیوان شكاری باشی كه خوردن آنان (مردم) را غنیمت دانی»(1)
آن حضرت به یكی از فرماندارانش می‌نویسد:«به خدا سوگند می‌خورم اگر به من گزارش كنند كه در اموال عمومی خیانت كردی كم یا زیاد، چنان بر تو سخت گیرم كه كم بهره شده و در هزینه عیال، درمانده و خوار و سرگردان شوی»(2)
-هنگامی كه شقی ترین جنایتكار ضربه شمشیر بر فرق مولا (ع) فرود می‌آورد و مردم ندای«فزت و رب الكعبه» مظهر عدل را می‌شنوند آن حضرت فرزندان عبدالمطلب را به رعایت مقررات عدالت در قصاص سفارش نموده و می‌فرمایند:«جز كشنده من كسی دیگر نباید كشته شود درست بنگرید! اگر من از ضربت او مُردم او را تنها یك ضربت بزنید و او را مُثله نكنید. . .» (3)
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه‌ای با خبرنگار نشریه حزب كمونیست ایتالیا مورخ 23/9/1357 در پاریس می‌فرمایند: . . . همین شاه بود كه در مورد زندانیان سیاسی عقیده داشت كه باید در زندان پوسیده و بمیرند، و دیدیم كه فشار ملت او را مجبور می‌كند كه بعضی از آنان را آزاد كند و . . .
و در مصاحبه دیگر با خبرنگار روزنامه اكسپرس مورخ 13/10/1357 اظهار می‌نمایند: ما در اولین زمان لازم برنامه خود را اعلام خواهیم كرد ولی مهمترین وظیفه دولت آینده این است كه هر چه سریعتر شرایط انتخابات آزاد را فراهم كنند از قبیل آزادی مطبوعات به معنی واقعی . . . و آزاد كردن همه زندانیان سیاسی.(4)
امام خمینی(ره) در اردیبهشت ماه 1358 طی سخنانی در مورد زندانیان وشكنجه گران رژیم ستمشاهی گفتند:«لكن ما با همین اشخاصی كه اینطور شكنجه كردند، اینطور آدم كشتند– ما سفارش كردیم كه در حبس‌ها حتی به [آنها] یك كلمه درشت نگویند. من اعلام كردم این را، اعلامیه داده ام، كه حبسی را در حكومت اسلامی- ولو هر چه مجرم باشد- حبسی را حق ندارند به اینكه گرسنگی بدهند، حق ندارند به اینكه یك سیلی به او بزنند، حق ندارند به اینكه او را شكنجه بكنند، حق ندارند كه یك كلمه درشت به او بگویند. آنقدری كه حقش این است كه محاكمه اش بكنند، هر طور جرمی كه دارد به آن جرم [مجازات] بكنند، جزا به او بدهند، بیشتر از این نه، زاید بر این نه.(5)
امیرالمومنین(ع) با خوارج در منتهی درجه آزادی و دموكراسی رفتار كرد. او خلیفه است و آنها رعیتش، هر گونه اعمال سیاستی برایش مقدور بود اما او زندانشان نكرد و شلاقشان نزد و حتی سهمیه آنان را از بیت المال قطع نكرد، به آنها نیز همچون سایر افراد می‌نگریست. این مطلب در تاریخ زندگی علی عجیب نیست اما چیزیست كه در دنیا كمتر نمونه دارد.آنها در همه جا در اظهار عقیده آزاد بودند و حضرت خودش و اصحابش با عقیده آزاد با آنان روبرو می‌شدند و صحبت می‌كردند، طرفین استدلال می‌كردند، استدلال یكدیگر را جواب می‌گفتند. شاید این مقدار آزادی در دنیا بی سابقه باشد كه حكومتی با مخالفین خود تا این درجه با دموكراسی رفتار كرده باشد.(6)
دكترشیخ احمد وائلی در كتاب ارزشمند«احكام زندان در اسلام» می‌نویسد:
«تا آنجا كه من تألیفات فقهای مسلمین را مطالعه كرده ام، در مورد زندان انفرادی، مذهبی از مذاهب اسلامی را سراغ ندارم كه آن را تجویز كرده باشد بجز روایتی كه صاحب كتاب دعائم الاسلام نقل كرده است كه آن روایت هم در اثبات مطلوب كافی به نظر نمی‌رسد.»(7)
حضرت آیت الله منتظری (ره) در جلسه 243 درس فقه خود اظهار داشت:
«در سابق در میان مسلمین، زندانی سیاسی به این معنی كه هر كس كه عقیده‌ای بر خلاف عقیده رایج حكومت وقت داشته باشد، زندانی شود وجود نداشته است و مطرح نبوده است. مثلاً«ابن كوا» در مسجد علناً بر زیان و ضد امیر المومنین علی(ع)سخن می‌گفته است. و یا امام صادق (ع) با امثال «ابن ابی العوجاء» دهری به مناظره و گفتگو می‌پرداخته است، البته آنحضرت قدرت اجرایی را در دست نداشته است، اما امیر المومنین (ع) چرا، ولكن تا مادامی كه آنان دست به عملی نمی‌زدند، مورد تعرض قرار نمی‌گرفتند.»(8)
به موجب قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز شكنجه قویاً ممنوع شده و برای مرتكبین آن مجازات در نظر گرفته شده است. ضمناً اقرار و شهادت حاصل از شكنجه نیز فاقد اعتبار و سندیت اعلام شده است. همچنین هتك حیثیت و حرمت افراد دستگیر و بازداشت شده نیز در هر حال منع شده است . اصل 38 قانون اساسی مقرر می‌دارد: «هر گونه شكنجه برای گرفتن اقرار و یا كسب اطلاع ممنوع است. اجبار شخص به شهادت، اقرار یا سوگند مجاز نیست و چنین شهادت و اقرار و سوگندی فاقد ارزش و اعتبار است. متخلف از این اصل طبق قانون مجازات می‌شود» و طبق اصل 39 «هتك حرمت و حیثیت كسی كه به حكم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده بهر صورت كه باشد ممنوع و موجب مجازات است.»
به هنگام مطرح شدن اصل 38 و ممنوعیت شكنجه در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی بحث هایی در مورد نحوه تنظیم و بیان این اصل و بخصوص مسئله ممنوعیت مطلق شكنجه بین نمایندگان مجلس در گرفت، ضمن اینكه عموماً ممنوعیت شكنجه و قبح آن را قبول داشتند ولی برخی در منع مطلق آن ابراز تردید می‌كردند اما سر انجام با همین اطلاق تصویب شد، هیچ رأی مخالفی نداشت ولی 2 رأی ممتنع بود.
ملاحظه اظهارات برخی از نمایندگان در مورد این اصل خالی از فایده نیست كه ذیلاً نقل می‌شود.
به هنگام طرح و بحث در مورد این اصل، از آقای مشكینی (ره) اینگونه نقل شده است:«شكنجه به هر نحو برای گرفتن اقرار یا كسب اطلاع ممنوع است. ما معتقدیم كه این امر غیر اسلامی و غیر انسانی است و رأی هم به این می‌دهیم ولی بعضی از مسائل باید مورد توجه قرار گیرد مثل اینكه احتمالاً چند نفر از شخصیت‌های برجسته را ربودند و دو سه نفر هستند كه می‌دانیم اینها از ربایندگان اطلاع دارند و اگر چند سیلی به آنها بزنند ممكن است كشف شود آیا در چنین مواردی شكنجه ممنوع است. اگر چند شكنجه اینطوری به او بدهند مطلب را می‌گوید مساله دفع افسد به فاسد آیا در این مورد صدق ندارد با توجه به اینكه در گذشته هم وجود داشته است؟» مرحوم دكتر بهشتی نایب رئیس مجلس اظهار می‌دارد: « آقای مشكینی (ره) توجه فرمائید كه مساله، راه چیزی باز شدن است به محض اینكه این راه باز شد و خواستند كسی را كه متهم به بزرگترین جرم‌ها باشد یك سیلی بهش بزنند مطمئن باشید به داغ كردن همه افراد منتهی می‌شود، پس این راه را باید بست یعنی اگر حتی ده نفر از افراد سر شناس ربوده شوند و این راه باز نشود جامعه سالم تر است . . .»(9)

پی‌نوشت‌ها:
(1) « نهج البلاغه»، ترجمه محمد دشتی، صفحه 403
(2) همان، ص 357
(3) همان، صفحه 399
(4) «صحیفه امام خمینی (ره)»، جلد پنجم، صفحه 233 و 333
(5) همان، جلد هفتم، صفحه 311 و 310
(6) «جاذبه و دافعه علی(ع)»، آیت الله شهید مرتضی مطهری، صفحه 143
(7) «احكام زندان در اسلام»، صفحه422
(8) «مبانی فقهی حكومت اسلامی»، جلد 4، صفحه 103
(9) «مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران»، تالیف دكتر حسین مهر پرور، صفحه 80